Heerewaarden is een dorp in de gemeente Maasdriel in de Nederlandse provincie Gelderland. Het dorp telt 1464 inwoners (per 1 januari 2011). Het dorp Heerewaarden ligt in de smalle oeverwalstrook tussen de Waal in het noorden, de Maas in het zuiden, het Kanaal van St. Andries in het westen en het Drie Dijkenpunt in het oosten. Men kan Heerewaarden beschouwen als onderdeel van de Bommelerwaard, maar ook als een aparte waard tussen de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal.
Heerewaarden grenst met beide
zijden aan het water en is gebouwd op een terp. Vroeger was er een open
verbinding tussen de Waal en de Maas. Ten noorden van het dorp ligt de
Heerewaardense Afsluitdijk. Bij het gehucht Veluwe komen drie dijken
(Waaldijk, de Maasdijk en de Afsluitdijk) bij elkaar in het Drie
Dijkenpunt.
De Noorderhoek/Boerderij de Voorn
Fort de Voorn
Wateroverlast beteugeld
Natuurgebied aan de Maas
Tijdens
de Tweede Wereldoorlog werd in het fort een kleine afdeling van de
Duitse Luftwaffe gestationeerd. Later in de oorlog bezetten troepen van
de 712e Duitse Infanteriedivisie het fort.
Om negen uur ben ik gestart met de wandeling en om kwart voor één was ik weer terug op de parkeerplaats bij de kerk.
Aan het eind van de Hogestraat
staat de voormalige school met een verhoogd schoolplein dat na de
overstroming van 1861 is aangelegd als hoogwatervluchtplaats.
Aan de noordoostkant van het dorp
stroomde vroeger het water door het Waalsche gat achter de
karakteristieke vissershuisjes met bakstenen gevels, kleine ramen en
lage (rieten) daken. De Noorderhoek gaat over in de Singel naar het
voormalige Waalveerstoep naar Varik.
Fort de Voorn
Eiland tussen Maas en Waal. De
plaats waar u nu staat, was enkele eeuwen geleden een klein eiland met
als naam De Voorn. Het was om strategische redenen belangrijk. Het bood
een uitstekend uitzicht op de Maas en de Waal. In de 16e eeuw werd hier
Fort De Voorn gebouwd in opdracht van de verenigde Staaten van Holland.
Het had als doel om de scheepvaart uit Duitsland veiliger te maken.
Tijdens de 80-jarige oorlog
rukten de Spanjaarden op naar het noorden. De verovering van Fort De
Voorn op hun route lukte echter niet. Na een halfjaar beleg besloten de
Spanjaarden om de aanval uit te stellen. Ze bouwden een paar kilometer
verderop zelf een nieuw fort, Sint Andries. Dit fort viel uiteindelijk
ook in Hollandse handen.
Een eeuw later waren de forten in
Franse handen. De Fransen vertrokken in 1674, nadat de beide forten
waren opgeblazen. Fort Sint Andries is later herbouwd; Fort De Voorn
werd niet meer hersteld.
Wateroverlast beteugeld
Vanwege wateroverlast werden in
de 18e eeuw waterbouwkundige maatregelen genomen. Enkele waterwegen
werden afgesloten, waardoor de Maas en Waal beter beteugeld werden. De
aanleg van de Waalbanddijk in de 20e eeuw bracht een definitieve
scheiding aan tussen de rivieren. Na het hoogwater in 1995 werd besloten
om de dijken verder te verhogen.
Door inspanningen van de
Historische Kring Bommelerwaard en de Stichting Menno van Coehoorn werd
de dijkvethoging zodanig uitgevoerd dat de vorm van Fort De Voorn aan de
oostelijke zijde hersteld werd. De contouren waren verdwenen door de
sterke stroming van de Maas. Ze zijn nu onderdeel van de nieuwe
Maasdijk; delen van de oorspronkelijke stervorm zijn vanuit de lucht
goed te zien. Maar ook wandelend in dit aantrekkelijke landschap is de
vorm op enkele plaatsen zichtbaar. de vorm op enkele plaatsen
zichtbaar.
Natuurgebied aan de Maas
Natuurmonumenten verwierf Fort De
Voorn in 1999. Het gebied met de daarin grotendeels verborgen
cultuurhistorie kon hierdoor behouden blijven. Er ontwikkelt zich nu een
prachtig natuurgebied waarin wandelen over delen van het voormalige
fort mogelijk is.
Brandrood vee begraast De Voorn
In dit natuurgebied graast het
Brandrode rund, een soort dat behoort tot - vee dat oorspronkelijk aan
de rivieren voorkwam. Door specialisatie op melkproductie bij de
landbouw verdwenen veel typische kenmerken van dit rundveeras, waardoor
het Brandrode rund inmiddels wordt onderscheiden als zeldzaam huisdier.
De runderen zijn door hun
robuustheid en weerstand tegen ziekten erg geschikt om te grazen in
natuurgebieden. Ze zijn goed bestand tegen wisselende
weersomstandigheden. De dieren houden de begroeiing kort en zorgen voor
een vegetatie met veel verschillende soorten.
Tot onze verbazing komen we half
november nog steeds planten tegen die in de bloei staan. Helaas
ontbreken de insecten en vlinders, die we in de zomer volop zien, nu
wel.
Kerkepad
Over het Fort loopt een kerkepad
naar het buurtschap "De Veluwe". Op het Fort zijn in de grond nog resten
aanwezig van gebouwtjes van het kampement.
Bij de recente maasdijkverzwaring
zijn aan de oostkant van de Van Heemstraweg de contouren van een derde
bastion weer als dijk teruggebracht.
Fort St. Andries
Het Nieuw Fort St. Andries is een
voormalig militair fort tussen Maas en Waal bij Heerewaarden. Het
dateert uit 1812 en werd gebouwd ter vervanging van het Fort St. Andries
uit 1599.
Dit laatste fort ligt een paar
honderd meter oostelijker van Nieuw Fort St. Andries. Het werd tijdens
de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden gebouwd om zich te
beschermen tegen de Hollanders. Vanuit het fort in Heerewaarden hadden
zij een perfect uitzicht over het rivierengebied.
Tijdens
de Tweede Wereldoorlog werd in het fort een kleine afdeling van de
Duitse Luftwaffe gestationeerd. Later in de oorlog bezetten troepen van
de 712e Duitse Infanteriedivisie het fort.
In april 1945 werd het fort door
de Duitsers opgeblazen, nadat de Engelse Royal Marines vanuit Kerkdriel
en het Belgische 2e Bataljon Fusiliers vanuit Heerewaarden een aanval op
het fort hadden ingezet.
Op de Waaldijk staat het Hadwin & Stopher Memorial, een oorlogsmonument voor de gevallen soldaten.
Om negen uur ben ik gestart met de wandeling en om kwart voor één was ik weer terug op de parkeerplaats bij de kerk.
Ik heb de wandeling in omgekeerde richting gelopen. Ik heb drie uur gelopen en 45 minuten gerust of stilgestaan. Gemiddelde loopsnelheid 4,8 km/uur en totaal gemiddelde snelheid 3,9 km/uur.
De temperatuur liep op van 4 graden tot 8 graden Celsius. Over het algemeen was het helder en zonnig weer met een frisse wind. Een heel mooie wandeling.
