Heerewaarden: Tussen Maas en Waal 15 km 28-11-2017

Heerewaarden
Heerewaarden is een dorp in de gemeente Maasdriel in de Nederlandse provincie Gelderland. Het dorp telt 1464 inwoners (per 1 januari 2011). Het dorp Heerewaarden ligt in de smalle oeverwalstrook tussen de Waal in het noorden, de Maas in het zuiden, het Kanaal van St. Andries in het westen en het Drie Dijkenpunt in het oosten. Men kan Heerewaarden beschouwen als onderdeel van de Bommelerwaard, maar ook als een aparte waard tussen de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal.

Heerewaarden grenst met beide zijden aan het water en is gebouwd op een terp. Vroeger was er een open verbinding tussen de Waal en de Maas. Ten noorden van het dorp ligt de Heerewaardense Afsluitdijk. Bij het gehucht Veluwe komen drie dijken (Waaldijk, de Maasdijk en de Afsluitdijk) bij elkaar in het Drie Dijkenpunt.

De Noorderhoek/Boerderij de Voorn

Aan het eind van de Hogestraat staat de voormalige school met een verhoogd schoolplein dat na de overstroming van 1861 is aangelegd als hoogwatervluchtplaats.

 

Aan de noordoostkant van het dorp stroomde vroeger het water door het Waalsche gat achter de karakteristieke vissershuisjes met bakstenen gevels, kleine ramen en lage (rieten) daken. De Noorderhoek gaat over in de Singel naar het voormalige Waalveerstoep naar Varik. 

 

Fort de Voorn

Eiland tussen Maas en Waal. De plaats waar u nu staat, was enkele eeuwen geleden een klein eiland met als naam De Voorn. Het was om strategische redenen belangrijk. Het bood een uitstekend uitzicht op de Maas en de Waal. In de 16e eeuw werd hier Fort De Voorn gebouwd in opdracht van de verenigde Staaten van Holland. Het had als doel om de scheepvaart uit Duitsland veiliger te maken.

 

Tijdens de 80-jarige oorlog rukten de Spanjaarden op naar het noorden. De verovering van Fort De Voorn op hun route lukte echter niet. Na een halfjaar beleg besloten de Spanjaarden om de aanval uit te stellen. Ze bouwden een paar kilometer verderop zelf een nieuw fort, Sint Andries. Dit fort viel uiteindelijk ook in Hollandse handen.

 

Een eeuw later waren de forten in Franse handen. De Fransen vertrokken in 1674, nadat de beide forten waren opgeblazen. Fort Sint Andries is later herbouwd; Fort De Voorn werd niet meer hersteld.

 

Wateroverlast beteugeld

Vanwege wateroverlast werden in de 18e eeuw waterbouwkundige maatregelen genomen. Enkele waterwegen werden afgesloten, waardoor de Maas en Waal beter beteugeld werden. De aanleg van de Waalbanddijk in de 20e eeuw bracht een definitieve scheiding aan tussen de rivieren. Na het hoogwater in 1995 werd besloten om de dijken verder te verhogen.

 

Door inspanningen van de Historische Kring Bommelerwaard en de Stichting Menno van Coehoorn werd de dijkvethoging zodanig uitgevoerd dat de vorm van Fort De Voorn aan de oostelijke zijde hersteld werd. De contouren waren verdwenen door de sterke stroming van de Maas. Ze zijn nu onderdeel van de nieuwe Maasdijk; delen van de oorspronkelijke stervorm zijn vanuit de lucht goed te zien. Maar ook wandelend in dit aantrekkelijke landschap is de vorm op enkele plaatsen zichtbaar.  de vorm op enkele plaatsen zichtbaar.

 

Natuurgebied aan de Maas

Natuurmonumenten verwierf Fort De Voorn in 1999. Het gebied met de daarin grotendeels verborgen cultuurhistorie kon hierdoor behouden blijven. Er ontwikkelt zich nu een prachtig natuurgebied waarin wandelen over delen van het voormalige fort mogelijk is.

 

Brandrood vee begraast De Voorn

In dit natuurgebied graast het Brandrode rund, een soort dat behoort tot - vee dat oorspronkelijk aan de rivieren voorkwam. Door specialisatie op melkproductie bij de landbouw verdwenen veel typische kenmerken van dit rundveeras, waardoor het Brandrode rund inmiddels wordt onderscheiden als zeldzaam huisdier.

 

De runderen zijn door hun robuustheid en weerstand tegen ziekten erg geschikt om te grazen in natuurgebieden. Ze zijn goed bestand tegen wisselende weersomstandigheden. De dieren houden de begroeiing kort en zorgen voor een vegetatie met veel verschillende soorten.

Tot onze verbazing komen we half november nog steeds planten tegen die in de bloei staan. Helaas ontbreken de insecten en vlinders, die we in de zomer volop zien, nu wel.

 

Kerkepad

Over het Fort loopt een kerkepad naar het buurtschap "De Veluwe". Op het Fort zijn in de grond nog resten aanwezig van gebouwtjes van het kampement. 

 

Bij de recente maasdijkverzwaring zijn aan de oostkant van de Van Heemstraweg de contouren van een derde bastion weer als dijk teruggebracht. 

Fort St. Andries

Het Nieuw Fort St. Andries is een voormalig militair fort tussen Maas en Waal bij Heerewaarden. Het dateert uit 1812 en werd gebouwd ter vervanging van het Fort St. Andries uit 1599.

 

Dit laatste fort ligt een paar honderd meter oostelijker van Nieuw Fort St. Andries. Het werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden gebouwd om zich te beschermen tegen de Hollanders. Vanuit het fort in Heerewaarden hadden zij een perfect uitzicht over het rivierengebied.

 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in het fort een kleine afdeling van de Duitse Luftwaffe gestationeerd. Later in de oorlog bezetten troepen van de 712e Duitse Infanteriedivisie het fort.

 

In april 1945 werd het fort door de Duitsers opgeblazen, nadat de Engelse Royal Marines vanuit Kerkdriel en het Belgische 2e Bataljon Fusiliers vanuit Heerewaarden een aanval op het fort hadden ingezet.

 

Op de Waaldijk staat het Hadwin & Stopher Memorial, een oorlogsmonument voor de gevallen soldaten.

Om negen uur ben ik gestart met de wandeling en om kwart voor één was ik weer terug op de parkeerplaats bij de kerk.

Ik heb de wandeling in omgekeerde richting gelopen. Ik heb drie uur gelopen en 45 minuten gerust of stilgestaan. Gemiddelde loopsnelheid 4,8 km/uur en totaal gemiddelde snelheid 3,9 km/uur.

De temperatuur liep op van 4 graden tot 8 graden Celsius. Over het algemeen was het helder en zonnig weer met een frisse  wind. Een heel mooie wandeling.